Międzylesie

Na przełomie I i II w. n.e. przez przełęcz międzyleską wiódł słynny bursztynowy szlak rzymskich kupców. W VIII wieku na tym terenie zaczęły pojawiać się małe obronne gródki i tak jako podgrodzie warownego gródka strzegącego drogi handlowej powstało miasto Międzylesie. Najstarsze wzmianki o grodzie obronnym dzisiejszego miasta sięgają drugiej połowy IX wieku. W dyspozycji historyków pozostaje również dokument sporządzony w roku 1294 w Pradze, w którym król Czech Wacław II przekazał dobra międzyleskie wraz z miastem klasztorowi Cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego. Cystersowie sprzedali miasto na przełomie lat 1315/16. Odkupił je przedstawiciel rycerskiego rodu von Glaubitz (słowian. Grubosz), który doprowadził do szybkiego rozwoju miasta. Za panowania rodu von Glaubitzów wzmiankowano po raz pierwszy o funkcjonujących ławach mięsnych, chlebowych i rybnych, prowadzonym wyszynku piwa i rozwijającym się handlu. Prawdopodobnie wtedy w połowie XIV wieku, w centrum miasteczka powstał murowany zamek. W 1421 miasto stało się punktem oparcia dla wojsk księcia głogowskiego, który stąd uderzył na czeskie Litice i Potsztejn. W efekcie husyci spalili je wraz z zamkiem, z którego ocalała jedynie osmolona wieża, zwana dziś Czarną. Odbudowaną wkrótce warownię Henryk I Podiebrad, król Czech, przekazał w 1472 roku Balthasarowi von Tschischwitz zaś siedem lat później oddał ją swemu ochmistrzowi Georgowi von Bischofscheim. Od niego z kolei w roku 1493 majątek trafił do Jana Zampacha z Potsztejna, którego synowie Johann i Wentel w 1538 wydzierżawili międzyleski zamek wraz z dobrami pochodzącemu z Bolkowa Johannowi von Tschirnhaus. Potomkowie Johanna, bracia David i Michał w 1564 wykupili Międzylesie wraz z okolicznymi ziemiami od Zampachów, czyniąc zeń kolejny na Dolnym Śląsku ośrodek dóbr rodowych von Tschirnhaus, jednego z najpotężniejszych w tym regionie średniowiecznych rodów rycerskich. Lata 1600/18 były dla miasta czasem kolejnych zmian. Wzniesiono kościół parafialny p.w. Bożego Ciała, kościół św. Barbary, ratusz i szkołę. Niestety w czasie najazdu szwedzkiego miasto po raz kolejny zostało spalone. Nowy właściciel ziem, magnat austriacki Michael Ferdynand hrabia von Althann, w 1653 roku rozpoczął odbudowę miasta. Na podstawie planów sporządzonych przez uznanego włoskiego architekta Jacobo Carove do zamku dobudowano dwa skrzydła barokowego pałacu. W tej formie i prawie niezmienionym stanie zamek przetrwał aż do roku 1945 kiedy to w maju rodzina von Althann opuściła zamek przed nadciągającą Armią Czerwoną. Wyjeżdżający w pośpiechu właściciele pozostawili w pałacu sporą część wyposażenia: mebli, dywanów, obrazów i książek - rozgrabionych następnie nie tylko przez okolicznych mieszkańców, ale również przez różne instytucje i urzędy. W 1950 zagarnięty przez skarb państwa zabytek restaurowano, a jego wnętrza adaptowano na cele kolonijno-wczasowe. W roku 1972 w wyniku uderzenia pioruna spłonęła część renesansowa zamku, co spowodowało zamknięcie go dla zwiedzających i ponowny remont. Później zarządzała nim m.in. katowicka Elektrociepłownia i Żegluga Polska, w obydwu przypadkach z takim samym skromnym skutkiem. W latach 2008-2009 nowy właściciel (firma Zamek Międzylesie Sp. z o.o. Sp. Komandytowa) przeprowadziła remont skrzydła barokowego, które zaadaptowała na restaurację i pokoje hotelowe. Na odbudowę pozostałych dwóch skrzydeł Zamku Międzylesie spółka otrzymała już pozwolenie na budowę.

Kościół parafialny Bożego Ciała wzniesiony około 1350 roku. W 1428 roku powstał nowy, zniszczony w 1560 roku i odbudowany w 1559 roku. Po kolejnym zniszczeniu powstał w 1676 roku obecny, barokowy kościół. Wewnątrz bogate wyposażenie. Połączony z pałacem krytym krużgankiem.

Wokół rynku kamienice z XVIII wieku, przebudowane w XIX wieku z neogotyckim ratuszem z 1881 roku. Najokazalszą kamienicą są tak zwane sukiennice z 1740 roku, uszkodzone po wojnie i częściowo rozebrane. Obecnie częściowo wyremontowane mieszczą restaurację. Niedaleko dwa drewniane domy tkaczy będące pozostałością tak zwanych "siedmiu braci". Wzniesione w XVIII wieku, po wojnie remontowane, jednak większość rozebrano i ocalały jedynie dwa.