Wrocław
Katedra p.w. św. Jana Chrzciciela w miejscu pierwszej budowli z X wieku, która została zniszczona w latach 1037-38. W XI wieku powstała kolejna świątynia ufundowana przez Kazimierza Odnowiciela, która została rozbudowana w XII wieku. Jednak w 1244 roku rozpoczęto prace przy kolejnej budowli, którą ukończono w 1272 roku. W kolejnych wiekach była wielokrotnie rozbudowywana i upiększana, aż do 1945 roku, kiedy została prawie doszczętnie zniszczona. Obecnie katedra jest odbudowana, a prace trwały aż do lat dziewięćdziesiątych. Wewnątrz cenne wyposażenie.
Kościół Imienia Jezus wzniesiony w stylu barokowym w XVIII wieku w miejscu dawnego zamku cesarskiego. Przebudowany w XIX wieku i zniszczony w 1945 roku. Wewnątrz bogate barokowe wyposażenie.
Zespół klasztorny Reformatów z kościołem p.w. św. Antoniego zbudowany w latach 1685-92 w stylu barokowym. Wewnątrz zachowało się cenne wyposażenie. Obok budynek klasztoru z lat 1680-94, przebudowywany w 1806 i w 1864 roku.
Zespół klasztorny Bernardynów wzniesiony w latach 1463-1502. W 1522 roku kościół klasztorny stał się ewangelicką farą miejską. Został zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1956-74 z przeznaczeniem na Muzeum Architektury. Również budynek klasztorny z XV/XVI wieku pełni obecnie funkcje ekspozycyjne.
Zespół klasztorny Bonifratów z barokowym kościołem p.w. Świętej Trójcy z lat 1714-1722. Wewnątrz bogate wyposażenie. Budynek klasztorny służy dzisiaj jako szpital. Wznoszony w latach 1717-1736 i przebudowany w 1864 roku.
Kościół parafialny p.w. Bożego Ciała z XIV wieku powstał jako świątynia klasztoru Joannitów. Był rozbudowywany w XV i XVI wieku. W 1700 roku przebudowany w stylu barokowym i po raz kolejny powiększony w 1875 roku. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1955-62.
Kościół parafialny p.w. św. Doroty, dawniej klasztorny franciszkanów powstał w latach 1351-81. W latach 1720-30 przebudowano wnętrze w stylu barokowym. W 1945 roku nieznacznie tylko uszkodzony. Wewnątrz cenne wyposażenie.
Kościół p.w. św. Elżbiety z XIV wieku w miejscu wcześniejszego. Budowę ukończono w 1482 roku, a od 1525 roku pozostawał w rękach ewangelików. Wielokrotnie przebudowywany został w latach 1890-93 poddany regotyzacji. Przetrwał II wojnę światową bez większych zniszczeń, spłonął w 1976 roku razem z cennym wyposażenie, Obecnie odbudowany.
Późnoromański kościół pomocniczy p.w. św. Idziego z XIII wieku. Odbudowywany po pożarach w 1633 i 1759 roku.
Zespół klasztorny Dominikanek z kościołem p.w. św. Katarzyny z lat 1302-1314, przebudowywany w latach 1459 i 1463, także w XVII, XVIII, XIX wieku. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1975-80. Obok budynek klasztorny z XIV wieku, powiększany w XV i XVI wieku był jednym z największych wrocławskich klasztorów.
Zespół klasztorny Urszulanek z kościołem p.w. śś. Klary i Jadwigi wzniesiony w latach 1257-1260. Był przebudowywany w stylu barokowym w latach 1696-99. Zniszczony w 1945 roku został odbudowany w latach 1957-58. Wewnątrz nagrobki Piastów Śląskich. Zabudowania klasztorne z lat 1696-99 w miejscu wcześniejszego. Rozbudowywane w XIX wieku i odbudowane po zniszczeniach podczas walk w 1945 roku.
Kolegiata p.w. Świętego Krzyża z XIV wieku, został zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej i odbudowany z wnętrzami w stylu barokowym w latach 1672 i 1723. W latach 1843-1866 zmieniono je na neogotyckie, które uległo zniszczeniu razem ze świątynią w 1945 roku. Jest to dwupoziomowa świątynia ze skromnym wyposażeniem wnętrza.
Kościół pomocniczy p.w. św. Łazarza z XIV wieku powstał jako kaplica szpitalna. Uszkodzony w 1945 roku został odbudowany w latach 1946-49.
Kościół parafialny p.w. św. Macieja, dawniej klasztorny Jezuitów. Zbudowany w latach 1689-1698 z polichromią z lat 1704-1706. Wnętrza były przebudowywane jeszcze w latach 1722-1734. Zniszczony w 1945 roku i zrekonstruowany. Jeden z najpiękniejszych budynków barokowych na Śląsku.
Zespół klasztorny Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą z kościołem pomocniczym p.w. św. Macieja z XIV wieku, którego budowę zakończono dopiero w 1569 roku. Częściowo zniszczony w 1945 roku, a także w 1958 roku, odbudowany w latach 1961-66. Zabudowania klasztorne powstały w latach 1675-1715 w miejscu wcześniejszych. Po sekularyzacji służyły jako gimnazjum, a po II wojnie umieszczono w nich przeniesiony ze Lwowa Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Jest jednym z najwybitniejszych dzieł architektury barokowej we Wrocławiu, częściowo zachował się dawny wystrój wnętrz.
Kościół pomocniczy p.w. św. Marcina wzmiankowany już w 1149 roku jako kościół zamkowy. Obecna świątynia wybudowana w XIII wieku i przebudowywana w XIV wieku. W latach 1921-39 służył jako kościół miejscowej polonii. Zniszczony w 1945 roku i odbudowywany w latach 1947-49 i 1957-60.
Kościół parafialny p.w. św. Maurycego wzniesiony w 1268 roku. W 1723 roku dobudowano wieżę, a w latach 1897-99 gruntownie przebudowano. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1946-1967. Zachował się barokowy wystrój wnętrza.
Zespół klasztorny Kanoników Regularnych z kościołem parafialnym p.w. NMP na Piasku powstał w 1148 roku, a w 1334 roku rozpoczęto budowę nowej świątyni. Wielokrotnie rozbudowywany, między innymi w latach 1466-69, 1666-67. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1961-63. Barokowy wystrój wnętrza uległ zniszczeniu podczas oblężenia. Obok budynek klasztorny powstał w 1709 roku w miejscu wcześniejszych budynków z XIII i XIV wieku. rozbudowywany w latach 1720-1802. W 1945 roku mieściło się w nim dowództwo Festung Breslau, kiedy uległ zniszczeniu razem z cennym księgozbiorem. Obecnie pełni funkcje biblioteki uniwersyteckiej.
Kościół pomocniczy p.w. śś. Piotra i Pawła wzmiankowany w 1175 roku, rozebrany w 1257 roku i wzniesiony od nowa w 1268 roku. Budowę ukończono dopiero w 1450 roku. Świątynia służyła jako kaplica księży obsługujących kolegiatę św. Krzyża. W 1791 roku przebudowano sklepienia, które odtworzono podczas odbudowy po zniszczeniach w 1945 roku. Obok kościoła katolicki sierociniec z lat 1702-1715.
Zespół klasztorny Premonstrantów ufundowany przez Henryka Pobożnego w 1234 roku, gdzie w krypcie kościoła p.w. św. Wincentego został pochowany. W 1256 roku rozpoczęto przebudowę kościoła, a w XV wieku został przebudowany. Kolejne przebudowa miała miejsce w latach 1723-1727 kiedy uzyskał barokowy wystrój, zniszczony w 1945 roku. Obok budynek klasztorny z lat 1682-95 w miejscu wcześniejszego. W latach 1908-10 dobudowano od północy budynek neobarokowy.
Zespół klasztorny Dominikanów z kościołem parafialnym p.w. św. Wojciecha z lat 1250-70 w miejscu wcześniejszego. Powiększony w latach 1300-1330 i 1488-1500. W latach 1711-18 powstała barokowa kaplica bł. Czesława. Zniszczony w 1945 roku i odbudowywany w latach 1946-55. Obok dostawiono w 1466 roku kościół pomocniczy p.w. św. Wojciecha, przebudowywany w latach 1488-1515 i w 1717 roku. Odbudowany po zniszczeniach w latach 1961-62. Budynek klasztorny z XIII wieku, wielokrotnie rozbudowywany spłonął i z ostał zastąpiony barokowym w 1724 roku. Rozebrany w XIX wieku, pozostał po nim dawny refektarz.
Katedra polskiego autokefalicznego Kościoła prawosławnego z XIII wieku, rozbudowywana w latach 1430-40 ,1456 i 1507 roku podczas adaptacji na kościół ewangelicki. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany z nowym wystrojem wnętrza.
Kościół ewangelicko-augsburski im. Opatrzności Bożej z lat 1746-50. Zniszczony w 1945 roku razem z wyposażeniem. Odbudowany w 1947 roku.
Kościół parafialny ewangelicko-augsburski pw. św. Krzysztofa z XV wieku. Powiększany w XVI, XVII i XIX wieku. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1956-70.
Katedra Diecezji Wrocławskiej Kościoła Polskokatolickiego, dawny kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny. Powstał w 1226 roku i był stopniowo powiększany w wiekach późniejszych. W 1362 został przekryty sklepieniami, w 1481 roku ukończono wieże, połączone galerią w 1533 roku. W 1546 roku wmurowano od południa romański portal pochodzący z rozebranego kościoła na Ołbinie. Prace przy kościele były prowadzone aż do XIX wieku. Zniszczony w 1945 roku, jednak nie podczas walk, ale już po kapitulacji i odbudowany dopiero w latach siedemdziesiątych. Nie zrekonstruowano do tej pory barokowych hełmów na wieżach.
Fortyfikacje miejskie zaczęły powstawać w XIII wieku i część z nich zachowała się do dzisiaj, zrekonstruowana w 1958 roku. W XIV wieku rozpoczęto budowę zewnętrznego pasa umocnień, z tego okresu zachowały się relikty bram wyeksponowane dzisiaj w przejściach podziemnych. Od 1591 roku powstają fortyfikacje bastionowe, przebudowywane w XVII wieku, a w 1768 pas umocnień wokół miasta miał szerokość kilometra (!). W XIX wieku uległy likwidacji, jednak zachowały się dwa bastiony (zmienione w XIX wieku), a także fosa miejska. Ostatnie umocnienia budowano już w XX wieku, wtedy powstały potężne schrony projektu Richarda Konwiarza.
Arsenał miejski pełni obecnie Oddział Muzeum Historycznego Miasta Wrocławia. Budowę rozpoczęto w 1459 roku w miejscu wcześniejszego zamku książęcego. Rozbudowywany o kolejne skrzydła w latach 1570 i 1578.
Ratusz wzmiankowany w 1299 roku. Rozbudowany w latach 1328-1333, 1343-1357, 1470-1510, 1558-1559 i 1615-1616. W latach 1884-1891 został poddany regotyzacji. Jest to chyba najokazalszy ratusz w kraju, zachował dawny gotycki wygląd, z renesansowymi i barokowymi naleciałościami. Przed budynkiem pręgierz zrekonstruowany w 1985 roku. W bloku śródrynkowym w latach 1860-63 zbudowano Nowy Ratusz, który pełni tą funkcję do dzisiaj.
Uniwersytet Wrocławski dawniej pełnił funkcję klasztoru Jezuitów, którzy otworzyli w tym miejscu pierwszą szkołę. Jest to dawna lokalizacja zamku cesarskiego, został rozebrany i w roku 1728 ruszyła budowa potężnego gmachu. W 1811 roku uczelnia została połączona z uniwersytetem frankfurckim i został stworzony Uniwersytet Śląski im. Fryderyka Wilhelma. Budynek znacznie zniszczony w 1945 roku został odbudowany i rozpoczęła się działalność polskiego uniwersytetu. Wewnątrz cenne i bogate wyposażenie z Aulą Leopoldina na czele.
W mieście zachowało się wiele cennych kamienic. Powstawały już w średniowieczu i były przebudowywane w latach późniejszych. Prawdziwy rozmach w rozbudowie przyniósł XIX wiek. Zagładę przyniósł 1945 rok, kiedy miasto ogłoszone twierdzą zostało doszczętnie zniszczone. W latach następnych wiele najcenniejszych obiektów odbudowano. Prezentują się okazale wokół wrocławskiego rynku, Placu Solnego i w uliczkach starego miasta. Reprezentują niemal wszystkie style architektoniczne, od elementów gotyckich, poprzez renesansowe, barokowe po modernistyczne. W śródmieściu istnieje także wielki zespół budynków XIX-wiecznych, często zaniedbanych. Jest to jeden z cenniejszych zespołów miejskich w kraju. Jednak nie można nie zauważyć wiele błędnych decyzji podjętych podczas powojennej odbudowy, przez co wiele ulic zyskało tandetną zabudowę typowych bloków. Nie istnieje XIX-wieczne południowe śródmieście, zastąpione chaotycznym blokowiskiem. Ślady przeszłości, także tej wojennej widać na każdym kroku.
Konwikt św. Józefa powstał w latach 1734-55 zbudowany przez Jezuitów. Obecnie jest częścią Uniwersytetu Wrocławskiego.
Pałac biskupi wzniesiony już w XIII wieku, rozbudowywany przez następne stulecia, został zniszczony przez pożar w 1759 roku i odbudowany według projektu Carla Gottharda Langhansa w latach 1766-69. Zniszczony w 1945 roku został odbudowany w latach 1954-69.
Kuria książąt opolskich powstała w wyniku adaptacji dwóch budynków gotyckich w XIV wieku. W 1560 roku budynek został przebudowany na mennicę, a od 1638 na szkołę jezuicką.
Kuria książąt legnicko-brzeskich zbudowana w miejscu dawnej zbrojowni w XV wieku. Rozbudowana w 1500 roku i w 1670 roku w stylu barokowym. W 1809 roku budynek został adaptowany na komendę policji i rozbudowany.
Pałac Hatzfeldów z lat 1715-19. Przebudowany w latach 1765-73, powiekszony w 1886 roku. Była to jedna z najokazalszych rezydencji dawnego Wrocławia, Zniszczony w 1945 roku, a jego resztki zostały zaadaptowane we współczesnym budynku wystawienniczym.
Pałac książąt Hohenlohe z 1800 roku w miejscu wcześniejszego, barokowego. Obecnie budynek mieszkalny.
Pałac Hornesów zbudowany w XVIII wieku, przebudowany w XIX wieku w stylu klasycystycznym. Obecnie mieści pomieszczenia uniwersytetu.
Pałac Leipzigerów z lat 1872-74 częściowo zachował dawny wystrój wnetrz. Obecnie siedziba firmy.
Pałac letni biskupów wrocławskich wzniesiony w latach 1732-37, przebudowany w 1800 roku w stylu neobarokowym. Uszkodzony w 1945 roku i odbudowany na siedzibę Domu Aktora.
Pałac Oppersdorfów z XVIII wieku, przebudowany w 1895 roku, częściowo zniszczony w 1945 roku. Obecnie budynek biurowy.
Pałac Rybischów powstał w latach 1526-31, przebudowywany w XVII i XVIII wieku. Został zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1956-58 jako budynek mieszkalny.
Pałac Selderów z XVIII wieku, przebudowywany w XIX wieku. Zrekonstruowany w latach 1960-62, mieści obecnie Dom Lekarza.
Pałac Schaffgotschów z 1890 roku, odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1960-62 z przeznaczeniem na klub studencki „Pałacyk”
Pałac Spatgenów wzniesiony w 1719 roku dla biskupiego kanclerza Heinricha Spatgena. W latach 1751-53 rozbudowany przez Fryderyka Wilhelma II na królewską siedzibę. Rozbudowywany w XIX wieku i zniszczony w 1945 roku. Jest tylko częściowo zrekonstruowany w stylu barokowym i mieści Muzeum Miasta Wrocławia.
Pałac Wallenberg-Pachalych zbudowany w latach 1785-87 według projektu C.G. Langhansa, rozbudowywany w XIX wieku. Obecnie mieści Bibliotekę Uniwersytecką.
Budynek Kamery Cesarskiej powstał w 1701 roku w wyniku połączenia barokowych kamienic i został rozbudowany w 1730 roku. Obecnie mieści jeden z wydziałów uniwersytetu.
Opera wzniesiona według projektu Carla Ferdinanda Langhansa w latach 1839-41 i przebudowywana w 1865 i 1871 roku. Zachowało się cenne wnętrze.
Stara Giełda z 1642 roku została przebudowana w latach 1818-25 według projektu Carla Ferdinanda Langhansa i ponownie w latach 1899-1906 według projektu Richarda Pludemanna.
Gmach Nowej Giełdy z lat 1864-67, przebudowywany w 1928 i 1953 roku na halę sportową.
Stare Jatki wzniesione w XIII wieku, wielokrotnie przebudowywane i ostatecznie zniszczone w 1945 roku. Odbudowane w latach 1950-74, obecnie zdominowane przez artystów, którzy starają się odtworzyć dawny klimat uliczki.
Hala Targowa wzniesiona według projektu Richarda Pludemanna w latach 1906-1908. Zastosowano po raz pierwszy w takiej skali konstrukcję żelbetową, jednak na zewnatrz zastosowano konserwatywny, neogotycki wystrój.
Budynek dworca kolejowego Wrocław Główny powstał w latach 1841-42 w stylu klasycystycznym, w latach 1855-57 w związku ze wzrostem pasażerów rozpoczęto budowę nowego gmachu według projektu Wilhelma Grapowa. Uszkodzony w 1945 roku i odbudowany w 1949 roku. Monumentalna budowla w stylu neogotyckim z piękną halą peronową i hallem kasowym z lat 1899-1904.
Budynek dworca kolejowego Wrocław Świebodzki z lat 1870-73, od 1990 roku przestał pełnić swoją pierwotną funkcję i po wielu zmianach jest siedzibą teatru.
Dom Kapituły zbudowany w latach 1519-1527, w XIX wieku utracił wieżę i w niezmienionym kształcie zachował się do dzisiaj. Obecnie mieści Bibliotekę, Archiwum i Muzeum Diecezjalne.
Dawne więzienie miejskie z XIV wieku, przebudowywane i rozbudowywane w następnych stuleciach. W latach 1971-75 przeprowadzono rekonstrukcję przywracającą gotycko-barokowy wystrój architektoniczny. Obecnie siedziba PAN.
Zespół budynków sądowo-więziennych z lat 1845-1852, powiększany w latach 1881-87 i w 1930 roku. Jest to imponujący kompleks budynków w stylu neogotyckim, przypominający średniowieczny zamek. Zastosowano tutaj prekursorskie na skalę europy rozwiązanie budynku więzienia, na planie krzyża greckiego. Dzisiaj budynki pełnią swoją dawną funkcję.
Muzeum Narodowe mieści się w gmachu Starej Rejencji z lat 1882-1886. W imponującym budynku, zbudowanym w stylu neorenesansowym mieszczą się cenne zbiory sztuki.
Gmach Śląskiego Sejmu Krajowego zbudowany w latach 1892-98, został częściowo zniszczony w 1945 roku i pozbawiony dawnego wystroju. Obecnie jest siedzibą NOT.
Gmach Nadprezydium Prowincji Śląskiej wzniesiony w latach 1914-1918. Obecnie mieści Urząd Miasta.
Gmach Dyrekcji Kolei Królewskich wzniesiony w latach 1911-1914, obecnie siedziba PKP. Zachował się dawny wystrój reprezentacyjnych wnetrz.
Biblioteka Główna Uniwersytetu Wrocławskiego wzniesiona w 1891 roku według projektu Richarda Pludemanna, jako siedziba Miejskiej Kasy Oszczędnościowej. Zachował się częściowo dawny wystrój wnętrz.
Dom towarowy Petersdorffa zbudowany w latach 1972-28, znany pod nazwą powojenną „Kameleon”. Zaprojektowany przez wybitnego architekta Ericha Mendelsohna jest najpiękniejszym budynkiem modernistycznym Wrocławia.
Hala Stulecia wzniesiona w latach 1912-1913 według projektu Maxa Berga i Guntera Trauera. Żelbetowa kopuła była do II wojny światowej największą tego typu budowlą na świecie. Konstrukcja była na swoje czasy wyjątkowym i prekursorskim rozwiązaniem, zadziwiającym do dzisiaj swoim monumentalnym pieknem. Hala została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Wokół pawilony i pergola zaprojektowana przez Hansa Poelziga na terenie dawnych terenów wystawowych. Pamiątka po powojennej Wystawie Ziem Odzyskanych jest iglica.
Muzeum Poczty i Telekomunikacji zbudowane jako urzędy pocztowe w latach 1926-29. Był to pierwszy wieżowiec we Wrocławiu.
Pawilon Panoramy Racławickiej powstawał w latach 1966-1985. Wewnątrz umieszczono dzieło Wojciecha Kossaka i Jana Styki przywiezione ze Lwowa. Obraz jest dzisiaj jedną z największych atrakcji Wrocławia i od lat przyciąga tłumy odwiedzających.
Wrocław jest nazywany „Wenecją Północy”, ze względu na swoje położenie na wyspach i na ilość mostów. Wiele z nich jest dzisiaj zabytkami techniki, a najbardziej znany, most Grunwaldzki, jedną z ikon miasta. Powstał w latach 1908-1910, zniszczony w 1945 roku został odbudowany w uproszczonej formie. Najcenniejsze zabytkowe budowle to: most Piaskowy (1861), most Tumski (1888-1892), most Zwierzyniecki (1895-1897), most Osobowicki (1895-1897), most Oławski (1882-1883).
Wieże ciśnień na terenie miasta powstawały już w średniowieczu. Obecne budowle powstały w XIX wieku i zadziwiają do dzisiaj swoim wystrojem architektonicznym. W wieży Na Grobli zachowała się do dzisiaj czynna maszyna parowa z 1879 roku (!).
 |
Zespół klasztorny Reformatów z kościołem p.w. św. Antoniego zbudowany w latach 1685-92 w stylu barokowym. Wewnątrz zachowało się cenne wyposażenie. Obok budynek klasztoru z lat 1680-94, przebudowywany w 1806 i w 1864 roku.
Zespół klasztorny Bernardynów wzniesiony w latach 1463-1502. W 1522 roku kościół klasztorny stał się ewangelicką farą miejską. Został zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1956-74 z przeznaczeniem na Muzeum Architektury. Również budynek klasztorny z XV/XVI wieku pełni obecnie funkcje ekspozycyjne.
Zespół klasztorny Bonifratów z barokowym kościołem p.w. Świętej Trójcy z lat 1714-1722. Wewnątrz bogate wyposażenie. Budynek klasztorny służy dzisiaj jako szpital. Wznoszony w latach 1717-1736 i przebudowany w 1864 roku.
Kościół parafialny p.w. Bożego Ciała z XIV wieku powstał jako świątynia klasztoru Joannitów. Był rozbudowywany w XV i XVI wieku. W 1700 roku przebudowany w stylu barokowym i po raz kolejny powiększony w 1875 roku. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1955-62.
Kościół parafialny p.w. św. Doroty, dawniej klasztorny franciszkanów powstał w latach 1351-81. W latach 1720-30 przebudowano wnętrze w stylu barokowym. W 1945 roku nieznacznie tylko uszkodzony. Wewnątrz cenne wyposażenie.
Kościół p.w. św. Elżbiety z XIV wieku w miejscu wcześniejszego. Budowę ukończono w 1482 roku, a od 1525 roku pozostawał w rękach ewangelików. Wielokrotnie przebudowywany został w latach 1890-93 poddany regotyzacji. Przetrwał II wojnę światową bez większych zniszczeń, spłonął w 1976 roku razem z cennym wyposażenie, Obecnie odbudowany.
Późnoromański kościół pomocniczy p.w. św. Idziego z XIII wieku. Odbudowywany po pożarach w 1633 i 1759 roku.
Zespół klasztorny Dominikanek z kościołem p.w. św. Katarzyny z lat 1302-1314, przebudowywany w latach 1459 i 1463, także w XVII, XVIII, XIX wieku. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1975-80. Obok budynek klasztorny z XIV wieku, powiększany w XV i XVI wieku był jednym z największych wrocławskich klasztorów.
Zespół klasztorny Urszulanek z kościołem p.w. śś. Klary i Jadwigi wzniesiony w latach 1257-1260. Był przebudowywany w stylu barokowym w latach 1696-99. Zniszczony w 1945 roku został odbudowany w latach 1957-58. Wewnątrz nagrobki Piastów Śląskich. Zabudowania klasztorne z lat 1696-99 w miejscu wcześniejszego. Rozbudowywane w XIX wieku i odbudowane po zniszczeniach podczas walk w 1945 roku.
Kolegiata p.w. Świętego Krzyża z XIV wieku, został zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej i odbudowany z wnętrzami w stylu barokowym w latach 1672 i 1723. W latach 1843-1866 zmieniono je na neogotyckie, które uległo zniszczeniu razem ze świątynią w 1945 roku. Jest to dwupoziomowa świątynia ze skromnym wyposażeniem wnętrza.
Kościół pomocniczy p.w. św. Łazarza z XIV wieku powstał jako kaplica szpitalna. Uszkodzony w 1945 roku został odbudowany w latach 1946-49.
Kościół parafialny p.w. św. Macieja, dawniej klasztorny Jezuitów. Zbudowany w latach 1689-1698 z polichromią z lat 1704-1706. Wnętrza były przebudowywane jeszcze w latach 1722-1734. Zniszczony w 1945 roku i zrekonstruowany. Jeden z najpiękniejszych budynków barokowych na Śląsku.
Zespół klasztorny Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą z kościołem pomocniczym p.w. św. Macieja z XIV wieku, którego budowę zakończono dopiero w 1569 roku. Częściowo zniszczony w 1945 roku, a także w 1958 roku, odbudowany w latach 1961-66. Zabudowania klasztorne powstały w latach 1675-1715 w miejscu wcześniejszych. Po sekularyzacji służyły jako gimnazjum, a po II wojnie umieszczono w nich przeniesiony ze Lwowa Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Jest jednym z najwybitniejszych dzieł architektury barokowej we Wrocławiu, częściowo zachował się dawny wystrój wnętrz.
Kościół pomocniczy p.w. św. Marcina wzmiankowany już w 1149 roku jako kościół zamkowy. Obecna świątynia wybudowana w XIII wieku i przebudowywana w XIV wieku. W latach 1921-39 służył jako kościół miejscowej polonii. Zniszczony w 1945 roku i odbudowywany w latach 1947-49 i 1957-60.
Kościół parafialny p.w. św. Maurycego wzniesiony w 1268 roku. W 1723 roku dobudowano wieżę, a w latach 1897-99 gruntownie przebudowano. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1946-1967. Zachował się barokowy wystrój wnętrza.
Zespół klasztorny Kanoników Regularnych z kościołem parafialnym p.w. NMP na Piasku powstał w 1148 roku, a w 1334 roku rozpoczęto budowę nowej świątyni. Wielokrotnie rozbudowywany, między innymi w latach 1466-69, 1666-67. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1961-63. Barokowy wystrój wnętrza uległ zniszczeniu podczas oblężenia. Obok budynek klasztorny powstał w 1709 roku w miejscu wcześniejszych budynków z XIII i XIV wieku. rozbudowywany w latach 1720-1802. W 1945 roku mieściło się w nim dowództwo Festung Breslau, kiedy uległ zniszczeniu razem z cennym księgozbiorem. Obecnie pełni funkcje biblioteki uniwersyteckiej.
Kościół pomocniczy p.w. śś. Piotra i Pawła wzmiankowany w 1175 roku, rozebrany w 1257 roku i wzniesiony od nowa w 1268 roku. Budowę ukończono dopiero w 1450 roku. Świątynia służyła jako kaplica księży obsługujących kolegiatę św. Krzyża. W 1791 roku przebudowano sklepienia, które odtworzono podczas odbudowy po zniszczeniach w 1945 roku. Obok kościoła katolicki sierociniec z lat 1702-1715.
Zespół klasztorny Premonstrantów ufundowany przez Henryka Pobożnego w 1234 roku, gdzie w krypcie kościoła p.w. św. Wincentego został pochowany. W 1256 roku rozpoczęto przebudowę kościoła, a w XV wieku został przebudowany. Kolejne przebudowa miała miejsce w latach 1723-1727 kiedy uzyskał barokowy wystrój, zniszczony w 1945 roku. Obok budynek klasztorny z lat 1682-95 w miejscu wcześniejszego. W latach 1908-10 dobudowano od północy budynek neobarokowy.
Zespół klasztorny Dominikanów z kościołem parafialnym p.w. św. Wojciecha z lat 1250-70 w miejscu wcześniejszego. Powiększony w latach 1300-1330 i 1488-1500. W latach 1711-18 powstała barokowa kaplica bł. Czesława. Zniszczony w 1945 roku i odbudowywany w latach 1946-55. Obok dostawiono w 1466 roku kościół pomocniczy p.w. św. Wojciecha, przebudowywany w latach 1488-1515 i w 1717 roku. Odbudowany po zniszczeniach w latach 1961-62. Budynek klasztorny z XIII wieku, wielokrotnie rozbudowywany spłonął i z ostał zastąpiony barokowym w 1724 roku. Rozebrany w XIX wieku, pozostał po nim dawny refektarz.
Katedra polskiego autokefalicznego Kościoła prawosławnego z XIII wieku, rozbudowywana w latach 1430-40 ,1456 i 1507 roku podczas adaptacji na kościół ewangelicki. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany z nowym wystrojem wnętrza.
Kościół ewangelicko-augsburski im. Opatrzności Bożej z lat 1746-50. Zniszczony w 1945 roku razem z wyposażeniem. Odbudowany w 1947 roku.
Kościół parafialny ewangelicko-augsburski pw. św. Krzysztofa z XV wieku. Powiększany w XVI, XVII i XIX wieku. Zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1956-70.
Katedra Diecezji Wrocławskiej Kościoła Polskokatolickiego, dawny kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny. Powstał w 1226 roku i był stopniowo powiększany w wiekach późniejszych. W 1362 został przekryty sklepieniami, w 1481 roku ukończono wieże, połączone galerią w 1533 roku. W 1546 roku wmurowano od południa romański portal pochodzący z rozebranego kościoła na Ołbinie. Prace przy kościele były prowadzone aż do XIX wieku. Zniszczony w 1945 roku, jednak nie podczas walk, ale już po kapitulacji i odbudowany dopiero w latach siedemdziesiątych. Nie zrekonstruowano do tej pory barokowych hełmów na wieżach.
Fortyfikacje miejskie zaczęły powstawać w XIII wieku i część z nich zachowała się do dzisiaj, zrekonstruowana w 1958 roku. W XIV wieku rozpoczęto budowę zewnętrznego pasa umocnień, z tego okresu zachowały się relikty bram wyeksponowane dzisiaj w przejściach podziemnych. Od 1591 roku powstają fortyfikacje bastionowe, przebudowywane w XVII wieku, a w 1768 pas umocnień wokół miasta miał szerokość kilometra (!). W XIX wieku uległy likwidacji, jednak zachowały się dwa bastiony (zmienione w XIX wieku), a także fosa miejska. Ostatnie umocnienia budowano już w XX wieku, wtedy powstały potężne schrony projektu Richarda Konwiarza.
Arsenał miejski pełni obecnie Oddział Muzeum Historycznego Miasta Wrocławia. Budowę rozpoczęto w 1459 roku w miejscu wcześniejszego zamku książęcego. Rozbudowywany o kolejne skrzydła w latach 1570 i 1578.
Ratusz wzmiankowany w 1299 roku. Rozbudowany w latach 1328-1333, 1343-1357, 1470-1510, 1558-1559 i 1615-1616. W latach 1884-1891 został poddany regotyzacji. Jest to chyba najokazalszy ratusz w kraju, zachował dawny gotycki wygląd, z renesansowymi i barokowymi naleciałościami. Przed budynkiem pręgierz zrekonstruowany w 1985 roku. W bloku śródrynkowym w latach 1860-63 zbudowano Nowy Ratusz, który pełni tą funkcję do dzisiaj.
Uniwersytet Wrocławski dawniej pełnił funkcję klasztoru Jezuitów, którzy otworzyli w tym miejscu pierwszą szkołę. Jest to dawna lokalizacja zamku cesarskiego, został rozebrany i w roku 1728 ruszyła budowa potężnego gmachu. W 1811 roku uczelnia została połączona z uniwersytetem frankfurckim i został stworzony Uniwersytet Śląski im. Fryderyka Wilhelma. Budynek znacznie zniszczony w 1945 roku został odbudowany i rozpoczęła się działalność polskiego uniwersytetu. Wewnątrz cenne i bogate wyposażenie z Aulą Leopoldina na czele.
W mieście zachowało się wiele cennych kamienic. Powstawały już w średniowieczu i były przebudowywane w latach późniejszych. Prawdziwy rozmach w rozbudowie przyniósł XIX wiek. Zagładę przyniósł 1945 rok, kiedy miasto ogłoszone twierdzą zostało doszczętnie zniszczone. W latach następnych wiele najcenniejszych obiektów odbudowano. Prezentują się okazale wokół wrocławskiego rynku, Placu Solnego i w uliczkach starego miasta. Reprezentują niemal wszystkie style architektoniczne, od elementów gotyckich, poprzez renesansowe, barokowe po modernistyczne. W śródmieściu istnieje także wielki zespół budynków XIX-wiecznych, często zaniedbanych. Jest to jeden z cenniejszych zespołów miejskich w kraju. Jednak nie można nie zauważyć wiele błędnych decyzji podjętych podczas powojennej odbudowy, przez co wiele ulic zyskało tandetną zabudowę typowych bloków. Nie istnieje XIX-wieczne południowe śródmieście, zastąpione chaotycznym blokowiskiem. Ślady przeszłości, także tej wojennej widać na każdym kroku.
Konwikt św. Józefa powstał w latach 1734-55 zbudowany przez Jezuitów. Obecnie jest częścią Uniwersytetu Wrocławskiego.
Pałac biskupi wzniesiony już w XIII wieku, rozbudowywany przez następne stulecia, został zniszczony przez pożar w 1759 roku i odbudowany według projektu Carla Gottharda Langhansa w latach 1766-69. Zniszczony w 1945 roku został odbudowany w latach 1954-69.
Kuria książąt opolskich powstała w wyniku adaptacji dwóch budynków gotyckich w XIV wieku. W 1560 roku budynek został przebudowany na mennicę, a od 1638 na szkołę jezuicką.
Kuria książąt legnicko-brzeskich zbudowana w miejscu dawnej zbrojowni w XV wieku. Rozbudowana w 1500 roku i w 1670 roku w stylu barokowym. W 1809 roku budynek został adaptowany na komendę policji i rozbudowany.
Pałac Hatzfeldów z lat 1715-19. Przebudowany w latach 1765-73, powiekszony w 1886 roku. Była to jedna z najokazalszych rezydencji dawnego Wrocławia, Zniszczony w 1945 roku, a jego resztki zostały zaadaptowane we współczesnym budynku wystawienniczym.
Pałac książąt Hohenlohe z 1800 roku w miejscu wcześniejszego, barokowego. Obecnie budynek mieszkalny.
Pałac Hornesów zbudowany w XVIII wieku, przebudowany w XIX wieku w stylu klasycystycznym. Obecnie mieści pomieszczenia uniwersytetu.
Pałac Leipzigerów z lat 1872-74 częściowo zachował dawny wystrój wnetrz. Obecnie siedziba firmy.
Pałac letni biskupów wrocławskich wzniesiony w latach 1732-37, przebudowany w 1800 roku w stylu neobarokowym. Uszkodzony w 1945 roku i odbudowany na siedzibę Domu Aktora.
Pałac Oppersdorfów z XVIII wieku, przebudowany w 1895 roku, częściowo zniszczony w 1945 roku. Obecnie budynek biurowy.
Pałac Rybischów powstał w latach 1526-31, przebudowywany w XVII i XVIII wieku. Został zniszczony w 1945 roku i odbudowany w latach 1956-58 jako budynek mieszkalny.
Pałac Selderów z XVIII wieku, przebudowywany w XIX wieku. Zrekonstruowany w latach 1960-62, mieści obecnie Dom Lekarza.
Pałac Schaffgotschów z 1890 roku, odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1960-62 z przeznaczeniem na klub studencki „Pałacyk”
Pałac Spatgenów wzniesiony w 1719 roku dla biskupiego kanclerza Heinricha Spatgena. W latach 1751-53 rozbudowany przez Fryderyka Wilhelma II na królewską siedzibę. Rozbudowywany w XIX wieku i zniszczony w 1945 roku. Jest tylko częściowo zrekonstruowany w stylu barokowym i mieści Muzeum Miasta Wrocławia.
Pałac Wallenberg-Pachalych zbudowany w latach 1785-87 według projektu C.G. Langhansa, rozbudowywany w XIX wieku. Obecnie mieści Bibliotekę Uniwersytecką.
Budynek Kamery Cesarskiej powstał w 1701 roku w wyniku połączenia barokowych kamienic i został rozbudowany w 1730 roku. Obecnie mieści jeden z wydziałów uniwersytetu.
Opera wzniesiona według projektu Carla Ferdinanda Langhansa w latach 1839-41 i przebudowywana w 1865 i 1871 roku. Zachowało się cenne wnętrze.
Stara Giełda z 1642 roku została przebudowana w latach 1818-25 według projektu Carla Ferdinanda Langhansa i ponownie w latach 1899-1906 według projektu Richarda Pludemanna.
Gmach Nowej Giełdy z lat 1864-67, przebudowywany w 1928 i 1953 roku na halę sportową.
Stare Jatki wzniesione w XIII wieku, wielokrotnie przebudowywane i ostatecznie zniszczone w 1945 roku. Odbudowane w latach 1950-74, obecnie zdominowane przez artystów, którzy starają się odtworzyć dawny klimat uliczki.
Hala Targowa wzniesiona według projektu Richarda Pludemanna w latach 1906-1908. Zastosowano po raz pierwszy w takiej skali konstrukcję żelbetową, jednak na zewnatrz zastosowano konserwatywny, neogotycki wystrój.
Budynek dworca kolejowego Wrocław Główny powstał w latach 1841-42 w stylu klasycystycznym, w latach 1855-57 w związku ze wzrostem pasażerów rozpoczęto budowę nowego gmachu według projektu Wilhelma Grapowa. Uszkodzony w 1945 roku i odbudowany w 1949 roku. Monumentalna budowla w stylu neogotyckim z piękną halą peronową i hallem kasowym z lat 1899-1904.
Budynek dworca kolejowego Wrocław Świebodzki z lat 1870-73, od 1990 roku przestał pełnić swoją pierwotną funkcję i po wielu zmianach jest siedzibą teatru.
Dom Kapituły zbudowany w latach 1519-1527, w XIX wieku utracił wieżę i w niezmienionym kształcie zachował się do dzisiaj. Obecnie mieści Bibliotekę, Archiwum i Muzeum Diecezjalne.
Dawne więzienie miejskie z XIV wieku, przebudowywane i rozbudowywane w następnych stuleciach. W latach 1971-75 przeprowadzono rekonstrukcję przywracającą gotycko-barokowy wystrój architektoniczny. Obecnie siedziba PAN.
Zespół budynków sądowo-więziennych z lat 1845-1852, powiększany w latach 1881-87 i w 1930 roku. Jest to imponujący kompleks budynków w stylu neogotyckim, przypominający średniowieczny zamek. Zastosowano tutaj prekursorskie na skalę europy rozwiązanie budynku więzienia, na planie krzyża greckiego. Dzisiaj budynki pełnią swoją dawną funkcję.
Muzeum Narodowe mieści się w gmachu Starej Rejencji z lat 1882-1886. W imponującym budynku, zbudowanym w stylu neorenesansowym mieszczą się cenne zbiory sztuki.
Gmach Śląskiego Sejmu Krajowego zbudowany w latach 1892-98, został częściowo zniszczony w 1945 roku i pozbawiony dawnego wystroju. Obecnie jest siedzibą NOT.
Gmach Nadprezydium Prowincji Śląskiej wzniesiony w latach 1914-1918. Obecnie mieści Urząd Miasta.
Gmach Dyrekcji Kolei Królewskich wzniesiony w latach 1911-1914, obecnie siedziba PKP. Zachował się dawny wystrój reprezentacyjnych wnetrz.
Biblioteka Główna Uniwersytetu Wrocławskiego wzniesiona w 1891 roku według projektu Richarda Pludemanna, jako siedziba Miejskiej Kasy Oszczędnościowej. Zachował się częściowo dawny wystrój wnętrz.
Dom towarowy Petersdorffa zbudowany w latach 1972-28, znany pod nazwą powojenną „Kameleon”. Zaprojektowany przez wybitnego architekta Ericha Mendelsohna jest najpiękniejszym budynkiem modernistycznym Wrocławia.
Hala Stulecia wzniesiona w latach 1912-1913 według projektu Maxa Berga i Guntera Trauera. Żelbetowa kopuła była do II wojny światowej największą tego typu budowlą na świecie. Konstrukcja była na swoje czasy wyjątkowym i prekursorskim rozwiązaniem, zadziwiającym do dzisiaj swoim monumentalnym pieknem. Hala została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Wokół pawilony i pergola zaprojektowana przez Hansa Poelziga na terenie dawnych terenów wystawowych. Pamiątka po powojennej Wystawie Ziem Odzyskanych jest iglica.
Muzeum Poczty i Telekomunikacji zbudowane jako urzędy pocztowe w latach 1926-29. Był to pierwszy wieżowiec we Wrocławiu.
Pawilon Panoramy Racławickiej powstawał w latach 1966-1985. Wewnątrz umieszczono dzieło Wojciecha Kossaka i Jana Styki przywiezione ze Lwowa. Obraz jest dzisiaj jedną z największych atrakcji Wrocławia i od lat przyciąga tłumy odwiedzających.
Wrocław jest nazywany „Wenecją Północy”, ze względu na swoje położenie na wyspach i na ilość mostów. Wiele z nich jest dzisiaj zabytkami techniki, a najbardziej znany, most Grunwaldzki, jedną z ikon miasta. Powstał w latach 1908-1910, zniszczony w 1945 roku został odbudowany w uproszczonej formie. Najcenniejsze zabytkowe budowle to: most Piaskowy (1861), most Tumski (1888-1892), most Zwierzyniecki (1895-1897), most Osobowicki (1895-1897), most Oławski (1882-1883).
Wieże ciśnień na terenie miasta powstawały już w średniowieczu. Obecne budowle powstały w XIX wieku i zadziwiają do dzisiaj swoim wystrojem architektonicznym. W wieży Na Grobli zachowała się do dzisiaj czynna maszyna parowa z 1879 roku (!).
Synagoga pod Białym Bocianem wybudowana w 1829 roku według projektu Carla Ferdynanda Langhansa.
