Bytom
Bytom był wzmiankowany już w XII wieku, a prawa miejskie otrzymał w 1254 roku co sprawia, że jest jednym z najstarszych miast na Śląsku. Zachował się dawny układ lokacyjny miasta średniowiecznego wzbogacony w XIX wieku o reprezentacyjne założenia rezydencjonalne i położone w dzielnicach osiedla robotnicze. Jest jednym z najpiękniejszych miast Śląska, ale jego świetność jest w dużej mierze niezauważalna ze względu na zniszczenia w substancji budowlanej spowodowane zaniedbaniami i szkodami górniczymi. Różnorodność zabytków i zachowane założenia urbanistyczne do dzisiaj zachwycają swoim rozmachem i wzorcowym układem. Nawet zabytki pochodzące w większości z XIX wieku są w dużej mierze obiektami wysokiej klasy artystycznej, niespotykanej w takiej ilości w pozostałych miastach Śląska.
Zespół budynków elektrociepłowni "Szombierki" w stylu historyzującego modernizmu powstał w latach 1916-1920 według projektu Emila i Georga Zillmanów dla koncernu Schaffgotschów. Użytkowane do dzisiaj zgodnie z przeznaczeniem są jednym z cenniejszych przykładów architektury przemysłowej na Śląsku. Częściowo zachowało się pierwotne wyposażenie wnętrz.
Wieża wyciągowa "Krystyna" dawnej kopalni "Szombierki", powstałej w 1870 roku. Kopalnia została zlikwidowana w 1993 roku, a ocalała wieża w 2004 roku została wpisana do rejestru zabytków. Jest to konstrukcja unikatowa w skali Europy ze względu na swoje wysokie walory architektoniczne.
Kościół p.w. Chrystusa Króla w dzielnicy Stolarzowice powstał w latach 1928-1930.
Dawna kaplica przyszpitalna p.w. św. Ducha wzniesiona w 1721 roku w stylu barokowym.
Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa powstał w latach 1902-1904 w miejscu kaplicy p.w. św. Józefa z 1862 roku. Neogotycka świątynia zachowała swój pierwotny wystrój wnętrza. W krypcie pochowano w 1909 roku przeniesione z Wrocławia szczątki Karola Goduli.
Neogotycki kościół p.w. św. Trójcy wzniesiony w 1885 roku w miejscu wcześniejszej kaplicy cmentarnej. Wewnątrz bogate wyposażenie z czasów budowy kościoła.
Neogotycki kościół p.w. Świetego Krzyża zbudowany w latach 1856-1864 w miejscu wcześniejszego wzmiankowanego już w 1336 roku. W 1894 roku dobudowano wieżę. We wnętrzu neogotyckie wyposażenie z XIX wieku.
Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wybudowany w 1231 roku. Rozbudowany w XIV wieku i po 1515 roku. W latach 1851-1857 częściowo przebudowany w stylu neogotyckim.
Kościół p.w. św. Wojciecha zbudowany w XV wieku początkowo dla Franciszkanów, a następnie przejęli go Bernardyni. W XVIII wieku został zniszczony i odbudowany w stylu barokowym. Po sekularyzacji klasztor został przekształcony w szkołę, a świątynia została zamieniona na magazyn i następnie oddana ewangelikom. Po II wojnie światowej ponownie zwrócona katolikom. Zachowało się gotyckie prezbiterium, poza tym reszta wystroju pochodzi z XVIII wieku. Budynek klasztorny został w 1902 roku rozebrany, a w jego miejscu powstała szkoła.
Pałac wybudowany w latach 1812-1817 w stylu klasycystycznym dla kupca Ignacego Domesa, został przebudowany z ogromnym rozmachem przez nowych właścicieli Wincklerów w 1844 roku i rozbudowany w 1860 roku. W 1945 roku został spalony przez Armię Czerwoną, a jego ruiny wysadzono w powietrze w 1954 roku. Po dawnym "Śląskim Wndsorze" ocalała jedynie zrujnowana oficyna i góra gruzu oraz piękny park.
Dawne osiedle Stiellesfeld-Kreuzberg powstało w latach trzydziestych XX wieku i do dzisiaj zachowało swój pierwotny układ urbanistyczny.
Punkt oporu "Łagiewniki" był jednym z najsilniej ufortyfikowanych odcinków Obszaru Warownego "Śląsk" ze względu na swoje położenie w gęsto zaludnionej okolicy i najbardziej prawdopodobnym miejscu ataku. Prace nad fortyfikacjami rozpoczęto w 1936 roku i nigdy ich nie ukończono. Schron bojowy przy ulicy Krzyżowej posiada półkopułę pancerną i był dawniej uzbrojony w 3 ckm oraz jeden rkm. Obecnie jest zdewastowany.
Osiedle robotnicze "Kolonia Bobrek" wzniesione w latach 1912-1920 składa się z murowanych budynków wzbogaconych drewnianą konstrukcją szkieletową. Tuż obok zabudowania huty żelaza "Bobrek" z cennym budynkiem siłowni zbudowanym w latach 1900-1913.
Modernistyczna świątynia p.w. św. Barbary o historyzującej formie powstała w latach 1928-1931.
Modernistyczny kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego powstał w latach 1936-1937.
Ogromna neoromańska świątynia w dzielnicy Rozbark powstała w latach 1908-1911. Projektant kościoła wzorował się na katedrze w Limburgu nad Lahnem. Wnętrze zdobione neoromańskimi elementami dzieli się na dwie kondygnacje.
Początki bytomskiego muzeum sięgają 1910 roku. Stale rozwijająca się placówka zyskała w latach 1929-1930 nowoczesną siedzibę według projektu A. Stütza i H. Hatlera. W muzeum funkcjonuje siedem działów merytorycznych: Archeologii, Etnografii, Historii, Historii i Kultury Lwowa i Kresów Południowowschodnich, Przyrody i Sztuki oraz trzy działy pomocnicze: Dział Edukacyjno-Promocyjny, Wydawniczy i Administracyjny. Muzeum posiada także specjalistyczną bibliotekę, w której zgromadzono 50.000 woluminów. Muzeum Górnośląskie zajmuje obecnie dwa budynki: wzniesiony w latach 1929-1930 dwuskrzydłowy gmach główny, mieszczący sale wystaw, magazyny, pracownie i biura oraz budynek (wraz z oficyną) byłego starostwa powiatu bytomskiego, pochodzący z lat 1899-1902 o interesującej architekturze, mieszczący m.in. salę koncertową .
Dawne kino "Gloria", jeden z najpiękniejszych gmachów modernistycznych na Śląsku powstał w 1931 roku. W 2011 część kinowa spłonęła i jest obecnie rozbierana (2012 rok), a część mieszkalna pokryta unikalną okładziną z płytek oczekuje na termomodernizację. Wojewódzki Konserwator Zabytków uznał że budynek nie jest zabytkiem.
Kościół p.w. św. Małgorzaty wzniesiony w latach 1880-1881 w stylu neogotyckim. Powstał na majdanie dawnego grodu z XI wieku, w miejscu wcześniejszej budowli.
Pierwsze odcinki kolei wąskotorowej powstały w 1853 roku i połączyły siecią miasta oraz zakłady przemysłowe na terenie Górnego Śląska. Kiedyś liczyła 230 kilometrów długości plus 100 kilometrów bocznic. Po przemianach ustrojowych i związanym z tym upadkiem przemysłu nastąpiła stopniowa likwidacja połączeń. Dzisiaj czynna jest linia długości 21 kilometrów, która ze względu na liczne kradzieże i problemy finansowe nie działa tak jak należy. Na terenie parowozowni w Bytomiu-Karbiu zachowały się elementy taboru wraz z salonką z 1912 roku.
Cmentarz "Mater Dolorosa" powstał w 1878 roku i do dzisiaj zachowały się na jego terenie cenne grobowce i kaplice. W centralnym punkcie znajduje się neogotycka kaplica z 1882 roku.
Cmentarz żydowski powstał w 1866 roku. Na jego terenie zachował się neogotycki dom przedpogrzebowy z 1890 roku, ponad 1000 macew, pomnik pomordowanych Żydów holenderskich oraz tzw. Ściana Pamięci złożona z macew starego cmentarza żydowskiego w Bytomiu.
Dawny kościół ewangelicki powstał w 1932 roku według typowego projektu Kurta Nietzschego na terenie osiedla huty Bobrek. Spłonął 23.07.2014 o godzinie 19.42
Wieża wyciągowa "Krystyna" dawnej kopalni "Szombierki", powstałej w 1870 roku. Kopalnia została zlikwidowana w 1993 roku, a ocalała wieża w 2004 roku została wpisana do rejestru zabytków. Jest to konstrukcja unikatowa w skali Europy ze względu na swoje wysokie walory architektoniczne.
Kościół p.w. Chrystusa Króla w dzielnicy Stolarzowice powstał w latach 1928-1930.
Dawna kaplica przyszpitalna p.w. św. Ducha wzniesiona w 1721 roku w stylu barokowym.
Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa powstał w latach 1902-1904 w miejscu kaplicy p.w. św. Józefa z 1862 roku. Neogotycka świątynia zachowała swój pierwotny wystrój wnętrza. W krypcie pochowano w 1909 roku przeniesione z Wrocławia szczątki Karola Goduli.
Neogotycki kościół p.w. św. Trójcy wzniesiony w 1885 roku w miejscu wcześniejszej kaplicy cmentarnej. Wewnątrz bogate wyposażenie z czasów budowy kościoła.
Neogotycki kościół p.w. Świetego Krzyża zbudowany w latach 1856-1864 w miejscu wcześniejszego wzmiankowanego już w 1336 roku. W 1894 roku dobudowano wieżę. We wnętrzu neogotyckie wyposażenie z XIX wieku.
Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wybudowany w 1231 roku. Rozbudowany w XIV wieku i po 1515 roku. W latach 1851-1857 częściowo przebudowany w stylu neogotyckim.
Kościół p.w. św. Wojciecha zbudowany w XV wieku początkowo dla Franciszkanów, a następnie przejęli go Bernardyni. W XVIII wieku został zniszczony i odbudowany w stylu barokowym. Po sekularyzacji klasztor został przekształcony w szkołę, a świątynia została zamieniona na magazyn i następnie oddana ewangelikom. Po II wojnie światowej ponownie zwrócona katolikom. Zachowało się gotyckie prezbiterium, poza tym reszta wystroju pochodzi z XVIII wieku. Budynek klasztorny został w 1902 roku rozebrany, a w jego miejscu powstała szkoła.
Pałac wybudowany w latach 1812-1817 w stylu klasycystycznym dla kupca Ignacego Domesa, został przebudowany z ogromnym rozmachem przez nowych właścicieli Wincklerów w 1844 roku i rozbudowany w 1860 roku. W 1945 roku został spalony przez Armię Czerwoną, a jego ruiny wysadzono w powietrze w 1954 roku. Po dawnym "Śląskim Wndsorze" ocalała jedynie zrujnowana oficyna i góra gruzu oraz piękny park.
Dawne osiedle Stiellesfeld-Kreuzberg powstało w latach trzydziestych XX wieku i do dzisiaj zachowało swój pierwotny układ urbanistyczny.
Punkt oporu "Łagiewniki" był jednym z najsilniej ufortyfikowanych odcinków Obszaru Warownego "Śląsk" ze względu na swoje położenie w gęsto zaludnionej okolicy i najbardziej prawdopodobnym miejscu ataku. Prace nad fortyfikacjami rozpoczęto w 1936 roku i nigdy ich nie ukończono. Schron bojowy przy ulicy Krzyżowej posiada półkopułę pancerną i był dawniej uzbrojony w 3 ckm oraz jeden rkm. Obecnie jest zdewastowany.
Osiedle robotnicze "Kolonia Bobrek" wzniesione w latach 1912-1920 składa się z murowanych budynków wzbogaconych drewnianą konstrukcją szkieletową. Tuż obok zabudowania huty żelaza "Bobrek" z cennym budynkiem siłowni zbudowanym w latach 1900-1913.
Modernistyczna świątynia p.w. św. Barbary o historyzującej formie powstała w latach 1928-1931.
Modernistyczny kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego powstał w latach 1936-1937.
Ogromna neoromańska świątynia w dzielnicy Rozbark powstała w latach 1908-1911. Projektant kościoła wzorował się na katedrze w Limburgu nad Lahnem. Wnętrze zdobione neoromańskimi elementami dzieli się na dwie kondygnacje.
Początki bytomskiego muzeum sięgają 1910 roku. Stale rozwijająca się placówka zyskała w latach 1929-1930 nowoczesną siedzibę według projektu A. Stütza i H. Hatlera. W muzeum funkcjonuje siedem działów merytorycznych: Archeologii, Etnografii, Historii, Historii i Kultury Lwowa i Kresów Południowowschodnich, Przyrody i Sztuki oraz trzy działy pomocnicze: Dział Edukacyjno-Promocyjny, Wydawniczy i Administracyjny. Muzeum posiada także specjalistyczną bibliotekę, w której zgromadzono 50.000 woluminów. Muzeum Górnośląskie zajmuje obecnie dwa budynki: wzniesiony w latach 1929-1930 dwuskrzydłowy gmach główny, mieszczący sale wystaw, magazyny, pracownie i biura oraz budynek (wraz z oficyną) byłego starostwa powiatu bytomskiego, pochodzący z lat 1899-1902 o interesującej architekturze, mieszczący m.in. salę koncertową .
Dawne kino "Gloria", jeden z najpiękniejszych gmachów modernistycznych na Śląsku powstał w 1931 roku. W 2011 część kinowa spłonęła i jest obecnie rozbierana (2012 rok), a część mieszkalna pokryta unikalną okładziną z płytek oczekuje na termomodernizację. Wojewódzki Konserwator Zabytków uznał że budynek nie jest zabytkiem.
Kościół p.w. św. Małgorzaty wzniesiony w latach 1880-1881 w stylu neogotyckim. Powstał na majdanie dawnego grodu z XI wieku, w miejscu wcześniejszej budowli.
Pierwsze odcinki kolei wąskotorowej powstały w 1853 roku i połączyły siecią miasta oraz zakłady przemysłowe na terenie Górnego Śląska. Kiedyś liczyła 230 kilometrów długości plus 100 kilometrów bocznic. Po przemianach ustrojowych i związanym z tym upadkiem przemysłu nastąpiła stopniowa likwidacja połączeń. Dzisiaj czynna jest linia długości 21 kilometrów, która ze względu na liczne kradzieże i problemy finansowe nie działa tak jak należy. Na terenie parowozowni w Bytomiu-Karbiu zachowały się elementy taboru wraz z salonką z 1912 roku.
Cmentarz "Mater Dolorosa" powstał w 1878 roku i do dzisiaj zachowały się na jego terenie cenne grobowce i kaplice. W centralnym punkcie znajduje się neogotycka kaplica z 1882 roku.
Cmentarz żydowski powstał w 1866 roku. Na jego terenie zachował się neogotycki dom przedpogrzebowy z 1890 roku, ponad 1000 macew, pomnik pomordowanych Żydów holenderskich oraz tzw. Ściana Pamięci złożona z macew starego cmentarza żydowskiego w Bytomiu.
Dawny kościół ewangelicki powstał w 1932 roku według typowego projektu Kurta Nietzschego na terenie osiedla huty Bobrek. Spłonął 23.07.2014 o godzinie 19.42
