Lubiąż

Zespół klasztorny cystersów jest jedną z największych sakralnych budowli na świecie. Cystersów do Lubiąża sprowadził książę Bolesław Wysoki w 1175 roku. Powstał kościół z budynkiem klasztornym na planie kwadratu. W jego miejscu w XIII wieku rozpoczęto budowę obecnego kościoła gotyckiego. W latach 1313-30 powstała kaplica grobowa księcia Bolesława III Rozrzutnego. W latach 1330-50 nastąpiła następna rozbudowa kościoła. W latach 1649-68 przebudowano świątynię w stylu barokowym, a w 1700 roku dobudowano do niego Kaplicę Loretańską. Od 1813 roku klasztor został zamieniony na szpital, a od 1823 roku szpital dla umysłowo chorych. Podczas II wojny światowej funkcjonowała w nim fabryka Telefunkena. Kościół klasztorny posiadał bogaty wystrój, który został zniszczony po 1945 roku. ogołocony praktycznie ze wszystkiego co można było wynieść sprawia dzisiaj ponure wrażenie. Zachowały się nagrobki Piastów Śląskich (najcenniejszy z nich, księcia Bolesława III znajduje się obecnie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu), piękne stalle zostały pocięte na kawałki i wywiezione do kościoła w Stężycy na lubelszczyźnie, to co się do niego nie mieściło zostało spalone. Monumentalne obrazy Michaela Willmana zdobią dzisiaj warszawskie kościoły, a w Lubiążu zostały tylko ogromne ramy. Podobny los spotkał budynek klasztorny wzniesiony w miejscu wcześniejszego budynku w latach 1685-1715. Monumentalna budowla o długości fasady 223 metry (!) stoi dzisiaj w większości pusta. Na szczęście zachowały się najcenniejsze pomieszczenia takie jak refektarz, biblioteka, Sala Książęca, jadalnia. Jest udostępniony do zwiedzania. W pobliżu zachował się zrujnowany kościół św. Jakuba z 1697 roku, budynki kancelarii, browaru, piekarni, szpitala, wozowni i oficyny mieszkalne z XVIII wieku. Do kompleksu wjeżdża się przez bramę wzniesioną w 1601 roku. Most przed budynkiem bramnym pochodzi z 1509 roku. Klasztor jest stopniowo remontowany, wymieniono dachy, a także prowadzone są prace konserwatorskie we wnętrzach, jednak skala budynku sprawia, że trudno znaleźć mu jakiekolwiek rozsądne przeznaczenie, przez co stoi opuszczony i niszczeje.