Wałbrzych - Zamek Książ

Zamek wzniesiony po 1288 roku przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I. Po 1392 roku był rezydencją czeskich starostów. Częściowo został zniszczony podczas wojen husyckich, stał się później siedzibą raubitterów. W następnych latach wielokrotnie zmieniał swoich właścicieli, a w 1508 został sprzedany staroście z Grodźca Konradowi von Hochbergowi i w rękach tej rodziny pozostawał aż do 1945 roku. W XVI wieku Konrad II Hochberg rozbudował zamek w stylu renesansowym oraz założył zamkowe ogrody. W czasie wojny trzydziestoletniej rozbudowano jego fortyfikacje co nie zapobiegło zniszczeniom. W 1648 roku w miejscu fortyfikacji powstały tarasy ogrodowe a zamek został odbudowany. W 1738 roku Maksymilian Hochberg rozpoczął budowę skrzydła zachodniego oraz budynku bramnego z oficynami. W XVIII wieku Hochbergowie byli już jedną z najbogatszych rodzin w Prusach, a rezydencja w Książu stała się centrum administracyjnym ich majątku, jednocześnie przebywało w niej nawet 300 osób (!). W 1790 roku rozbudowano park, a także ruiny zamku w Starym Książu. W 1844 powstały budynki folwarku zamkowego, zmienione w XX wieku. Potęga i świetność zamku przyciągały rzesze zwiedzających wśród których były koronowane głowy, arystokraci i wiele znanych osobistości tamtych czasów. W latach 1909-23 nastąpiła ostatnia przebudowa, kiedy powstało neorenesansowe skrzydło zachodnie. Właścicielem Książa był Hans Heinrich XV von Hochberg, który poślubił angielską arystokratkę, księżnę Therese Cornwallis-West, znaną jako Daisy. Był to okres największej świetności zamku, ale także upadku rodu. Książę był nawet przymierzany po I wojnie światowej jako przyszły król Polski. Wiązało się to z domniemanymi piastowskimi koligacjami przodków, jak i propolskich sympatii. Przed II wojną światową dobra książęce stały na krawędzi bankructwa, a zamek zostaje przejęty przez państwo niemieckie. Ostatni właściciel Książa, Hans Heinrich XVII wstępuje do armii brytyjskiej, jego brat Alexander do Armii gen. Andersa. W tym czasie następuje rozbudowa zamku na rezydencję Hitlera. W pobliżu zostaje założona filia obozu Gross-Rosen, a więźniowie drążą sztolnie pod zamkiem w ramach ogromnego kompleksu RIESE. W tym samym czasie wnętrza zamkowe zostają zdewastowane. Po 1945 roku w rezydencji stacjonuje Armia Czerwona, następnie zostaje opuszczony. Pierwsze remonty zaczęły się dopiero w 1971 roku, a w 1989 roku stał się własnością miasta Wałbrzych. Obecnie jest siedzibą licznych instytucji kulturalnych, muzeum, galerii sztuki. Funkcjonują w nim restauracje i hotel. Jest udostępniony do zwiedzania i przyciąga tłumy turystów, jednocześnie trwa długotrwały remont elewacji, tarasów, a także udostępniane są nowe pomieszczenia. Ten ogromny kompleks jest trzecim co do wielkości zamkiem w Polsce i jednym z najważniejszych śląskich zabytków. Oprócz samego zamku można zobaczyć piękny park z amfiteatrem, punktami widokowymi i mauzoleum Hochbergów, na wiosnę kwitą w nim rododendrony, ulubione krzewy księżnej Daisy. W parku również znajduje się zabytkowa stadnina koni z hipodromem, a najpiękniejszy widok na obiekt rozciąga się ze Skały Olbrzyma.

Kompleks książ składa się dwóch zespołów wyrobisk drążonych pod zamkiem z różnych stron. Sztolnie są w większości wykończone o budową że lbetową i zachowane w dobrym stanie. Całkowita długość wyrobisk wynosi 950m, powierzchnia 3200m2 i kubatura 13000m3. Jest dostępny do zwiedzania tylko częściowo, większość podziemi zajmuje Instytut Sejsmologii PAN.